De Circulaire Weg

Door de snelle groei van de wereldbevolking en de toegenomen welvaart dreigt er een groot tekort aan grondstoffen. De infrabouw heeft een grote impact op het milieu en het grondstoffengebruik en moet die impact daarom minimaliseren. Helaas loopt de omslag veel trager dan nodig is. Kansrijke innovaties blijven nog té vaak op de plank liggen.

 Het partnerprogramma De Circulaire Weg wil die noodzakelijke omslag vlot trekken en versnellen. Zo’n transitie vergt een nieuwe manier van denken en werken: minder controlerend en risicomijdend. En meer gericht op samenwerken en verantwoordelijkheid nemen. In De Circulaire Weg testen we nieuwe samenwerkingsvormen waarin volop ruimte is voor échte innovaties op het gebied van techniek, methodiek, samenwerking, contractvormen, procesmanagement, eigenaarschap, financiering, verdienmodellen en datamanagement.

As a service is een kansrijk bedrijfsmodel om de beoogde circulariteit in de infrasector te realiseren. In een as-a-service-contract is de aannemer voor een afgesproken termijn eigenaar of exploitant van een infra-object. Bijvoorbeeld een wegtraject, brug, viaduct, berm of de wegverlichting langs een traject.

Aannemer is verantwoordelijk

Tijdens de gehele contractduur is de aannemer verantwoordelijk voor de beschikbaarheid, het onderhoud en het hoogwaardige hergebruik van de materialen en grondstoffen na de levensduur. De opdrachtgever neemt de beschikbaarheid van het object voor een vast termijnbedrag af als dienst.

Belangrijke trigger van het verdienmodel

In een as a service-contract is circulariteit een belangrijke trigger van het verdienmodel. De aannemer heeft er als eigenaar/beheerder zelf direct belang bij om duurzame, hoogwaardige en onderhoudsarme materialen toe te passen. Hij verlaagt daarmee zijn onderhoudskosten en kan de materialen na de levensduur voor de maximale prijs van de hand doen of hoogwaardig hergebruiken. Zo minimaliseert hij de totale lifecycle-kosten, kan hij zijn werk concurrerender aanbieden en verhoogt hij zijn rendement.

As-a-service is dus een win-win-model voor opdrachtnemer, opdrachtgever en vooral: de hele samenleving.

De meerwaarde van deze circulaire manier van denken en werken is groot. De verantwoordelijkheid voor circulariteit ligt bij de partij die de meeste invloed heeft op het waardebehoud van het object.  En die partij heeft zelf veel belang bij een zo circulair mogelijke aanpak van bouw/aanleg, onderhoud en hergebruik na de levensduur. Zo veranderen producenten in dienstverleners en worden materialen niet meer verbruikt, maar gebruikt. De  transitie naar een circulaire infrabouw wordt daarmee versneld.

Uit onderzoek van o.a. TU Delft blijkt dat infra as a service in theorie haalbaar is. In diverse pilots beproeven de partners van De Circulaire Weg de werking van het bedrijfsmodel en  de meerwaarden ervan voor de samenleving in de dagelijkse praktijk.

De 3 kernleervragen zijn:

1. Biedt as a service echte meerwaarde in de infrabouw? Leidt het inderdaad tot minder milieubelasting, een hogere circulariteit en/of lagere levensduurkosten? Zo ja: onder welke omstandigheden en bij welk type objecten?
2. Welke financiële, technische, organisatorische en andere veranderingen zijn nodig om het model succesvol toe te passen? En welke contractvormen en uitvragen passen hier het beste bij?
3. Hoe borgen we dat de lessons learned leiden tot een daadwerkelijke circulaire doorbraak in de infrasector?

Deel-leervragen

• De meerwaarde van Infra as a service
• De toepasbaarheid van Infra-as-a-service
• Politieke en beleidsmatige keuzes en consequenties
• Organisatorische consequenties
• Juridische en financiële consequenties

Binnen het partnerprogramma lopen 7 testprojecten (pilots) waarin as a service in de praktijk aan de tand wordt gevoeld. In de pilots beproeven overheden (provincies en gemeenten) samen met de aannemer het bedrijfsmodel in concrete projecten waarbij in elke pilot andere objecten bekeken worden en andere leervragen aan de orde komen.

Lessons learned uitwisselen

De lessons learned wisselen de partners met elkaar uit en positieve ervaringen worden direct toegepast in de werkprocessen op andere projecten. Zo komen we sneller tot resultaten, wordt het leergeld over verschillende projecten gedeeld en kunnen uiteenlopende partijen aanhaken.

Wetenschappelijke begeleiding door TU Delft

De pilots worden wetenschappelijk begeleid en ondersteund door TU Delft. Namens de universiteit onderzoekt universitair docent dr. Daan Schraven de maatschappelijke meerwaarde van infra as a service. Hij heeft ook het raamwerk opgesteld van de leervragen waarop de pilots de antwoorden moeten geven. Ten slotte verzorgt hij de kennisdeling binnen het programma en breder in de infraector.

De pilots hebben elk hun eigen fasering. Het testproject met de duurzame wegverlichting in Noord-Brabant loopt al sinds 2019 en wordt nu geëvalueerd. De andere pilots zijn net gestart of bevinden zich nog in de opstartfase. Het doel is medio 2022 alle pilots afgerond te hebben en de kennis onder de partners te hebben gedeeld. Bij succes kan vervolgens besloten worden het programma te verlengen.